TAKSONOMIA CELÓW KSZTACŁCENIA

Taksonomia (z grec.) taksis – układ, porządek oraz nomos – prawo
Sam termin taksonomii zaczerpnięty został z biologii, gdzie oznacza naukę o zasadach klasyfikacji gatunków zwierzęcych i roślinnych. Termin ten odnosi się także do określenia i klasyfikacji celów kształcenia i wychowania.Popularyzację taksonomii edukacyjnej zapoczątkował Benjamin S. Bloom, który już w 1956 roku opublikował pierwszą pracę na ten temat.

Autorzy taksonomii wyodrębniają dziedziny celów:
a) poznawaczą
b) emocjonalną
c) psychomotoryczną

 W dziedzinie poznawczej wyodrębniono 6 kategorii.

1.wiadomości
2.analiza
3.synteza
4.rozumienie
5.zastosowanie
6.ocena
I. Wiadomości- uczeń  potrafi przypomnieć, zdefiniować, rozpoznać lub wskazać szczegółowe wiadomości  przekazywane w procesie kształcenia. Mogą one przyjmować formę faktu, reguły, diagramu, dźwięku itd.
II. Rozumienie – uczeń potrafi zademonstrować zrozumienie wiadomości, które może polegać na przedstawieniu definicji własnymi słowami, podsumowaniu, wymyśleniu oryginalnego przykładu itp.
III. Zastosowanie – uczeń potrafi posłużyć się wiadomościami w celu wykonania określonych czynności np. narysowania, napisania, przeczytania, obsługi określonego sprzętu.
IV. Analiza – uczeń rozpoznaje zasadę zorganizowania danego materiału informacyjnego i jego strukturę, potrafi rozłożyć materiał na części składowe i określić występujące między nimi związki.
V. Synteza – uczeń potrafi zebrać w całość wiadomości uzyskane z różnych źródeł i wytworzyć oryginalny produkt własnego myślenia, który może wystąpić w formie pisemnej, ustnej, obrazowej, itp.
VI. Ocena – uczeń potrafi zastosować odpowiednie kryteria do oceny wartości czegoś, np. artykułu, projektu architektonicznego, określonego działania itd.

Drugą dziedziną jest sfera emocjonalna  , zawiera ona  5 kategorii :

I. Odbieranie bodźców – uczeń uczestniczy w czymś, co zachodzi w jego otoczeniu lub jest świadomy tego co zachodzi.
II. Reagowanie – uczeń przejawia nowe sposoby zachowania jako rezultat otrzymanych bodźców (informacji) i reaguje na bodźce.
III. Wartościowanie – uczeń przejawia wyraźne zaangażowanie w jakieś zdarzenie lub skłonność do uczestniczenia w nim.
IV. Systematyzacja wartości – uczeń włącza nową wartość do swego ogólnego systemu wartości i jest w stanie nadać jej właściwą wartość.
V. Uwewnętrznienie systemu wartości – uczeń postępuje zgodnie z wartością i jest trwale do niej przywiązany

 Dziedzina psychomotoryczna:

I. Pobudzenie zmysłowe (percepcja)
II. Nastawienie umysłowe emocjonalne (dyspozycja)
III. Działanie pod czyimś kierunkiem
IV. Automatyzacja działań
V. Działanie kompleksowe
  
W dydaktyce pod pojęciem taksonomii celów edukacyjnych rozumie się hierarchiczne ich uporządkowanie charakteryzujące się: poprawnością terminologii dydaktycznej, zwięzłością i jasnością haseł, zdefiniowaniem kategorii celów ( z przykładami zadań), jednoznacznym powiązaniem poszczególnych kategorii z czynnościami uczenia się. Jest to opis celów edukacji szkolnej w kategoriach hierarchicznie uporządkowanych schematów klasyfikacyjnych.(6)

 Kryteria identyfikacji taksonomii wg. CZ. S. Nosala:

cechy sytuacji dydaktycznej,
poziomy organizacji procesów informacyjno-komunikacyjnych uczącego sie,
typy i poziomy organizacji procesów kontrolno-programujących (regulacyjnych),
rodzaje materiału nauczania (treść- forma)
typologie wyników końcowych (efektów nauczania).
 Kryteria te ukazują zakres i rodzaje trudności w konstruowaniu taksonomii oraz tłumaczą dlaczego nie istnieje jedna prosta taksonomia.
 Koncepcją taksonomiczną, odnoszącą się do wyników końcowych jest projekt W. Okonia wyprowadzony z teorii wielostronnego kształcenia. Obejmuje ona 4 poziomy celów kształcenia:
Wiadomości o faktach i zależnościach między nimi.
Rozwiązywanie zagadnień teoretycznych i praktycznych.
Samodzielne dokonywanie oceny.
Samodzielne stosowanie wiedzy w nowych sytuacjach.
 Kategorie te nie obejmują wszystkich celów kształcenia, lecz tylko te, które mogą być poddane pomiarowi i to pomiarowi za pomocą testów dydaktycznych. Stanowią one ogólne kryteria oceny efektów uczenia się i każde z tych kryteriów może być rozwinięte.

 B. Niemierka po raz pierwszy swoją taksonomię przedstawił w książce "ABC testów osiągnięć szkolnych" , stąd też jest ona nazywana taksonomią ABC. Odnosi się ona do taksonomii celów nauczania. Obejmuje  dwa poziomy celów:  wiadomości i umiejętności.
 Poziom I- Wiadomości

Kategoria:
 A)Zapamiętanie wiadomości-  Wiadomości mogą dotyczyć terminologii, faktów, praw, bądź procedur. Wiadomości te są zapamiętywane w momencie, kiedy uczeń potrafi odszukać je w swojej pamięci i przedstwić w formie ustnej, pisemnej, albo wykorzystać w działaniu praktycznym.

B)Zrozumienie wiadomości- obejmuje elementarny poziom zrozumienia, pozwalający na operowanie wiadomością. Zadaniem nauczyciela jest przekazanie uczniowi wiadomości w taki sposób, aby były one zrozumiałe i służyły do dalszego wykorzystania.  Wiadomości mogą być przekazane, np. W formie graficznej, własnymi słowami, badź za pomocą schematów.

II.Poziom- Umiejętności
 Kategoria:

C) Zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych- jest to osiągnięcie wyniku o bezpośrednim lub potencjalnym znaczeniu praktycznym, oparte na prawidłowym zrozumieniu sytuacji, dostępnych danych, zasad i procedur działania oraz rodzaju oczekiwanego rozwiązania. Skuteczność czynności wyraża się tu trafnością i dokładnością wyniku. Sytuacja, w której czynność jest wykonywana, nie powinna odbiegać od sytuacji, w jakiej czynność była ćwiczona. Także wzór czynności opanowany w toku ćw. nie powinien ulegać zbyt daleko idącym modyfikacjom.

D) Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych- obejmuje złożone procesy umysłowe służące znalezieniu potrzebnego rozwiązania w sytuacji zasadniczo nowej dla ucznia. Są tu wykorzystywane wiadomości z różnych dziedzin, a rozwiązanie jest zawsze w pewnym stopniu twórcze. Na zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych składają się 3 główne rodzaje czynności:
Analiza- polegająca na wyróżnieniu elementów i związków między elem. Jakiegoś stanu rzeczy lub jakiejś wypowiedzi oraz na odtworzeniu struktury tej całości..
Synteza- polegająca na zbudowaniu modelu przeanalizowanej całości, ujęciu jej właściwości w oryginalnie ustrukturowanej wypowiedzi lub zaprojektowaniu systemu szczegółowych działań.
Ocena- polegająca na wartościowaniu stanu rzeczy i wyniku działań przez porównanie ich z odpowiednimi modelami oraz przez odwołanie się do właściwych kryteriów teoretycznych.