Uświadomienie celów kształcenia (mail od Iwony)

Bereźnicki: Jeśli chcemy rozpocząć prawidłowy proces kształcenia musimy być świadomi celów kształcenia.

Okoń: Po co uświadamia się cele kształcenia? „pozwala uczniom na uporządkowanie

własnego wysiłku, zapobiega przypadkowości i chaotyczności w pracy, stwarza

perspektywę zdobycia pewnej wiedzy i zastosowania jej w życiu”

Jest to podstawa do mobilizowania uczniów do pracy podczas lekcji.

Definicja świadomości wg.Kowalczyk: Jest to subiektywna realność aktualnie doświadczana przez podmiot. Świadomość to subiektywny obraz świata i samego siebie. Działanie informacji zależy od tego w jakim stopniu człowiek uświadomi sobie tę informację, jak bardzo jest dla niego ważna i prawdopodobna. Ważny jest wzrost aktywności jednostki w miarę zbliżania się do celu. Ważna jest tutaj jasność, struktura celu oraz to czy cel jest narzucony ( kto go narzucił , w jaki sposób jaki ma związek z potrzebami jednostki).

ŚWIADOMOŚĆ

- wiadomości : obraz świata,

- wartości, oceny, postawy emocjonalne i moralne

- działania, umiejętności, nawyki, postępowanie, programy

Na świadomość składa się:

- wiedza: podkreśla stosunek do świata zew, odbijającego się w psychice.

- przeżycia:

Są one jednością i wzajemnie się warunkują.

Świadomość kształtuje się w działaniu wpływając na przebieg tego działania

Świadomość celu zależy od ich zrozumienia, realizacji, kontroli realizacji przebiegu i uzyskanych rezultatów.

Zawsze należy pamiętać, że trudno wymagać , aby człowiek działał aktywnie, samodzielnie, kontrolował i korygował przebieg i rezultaty swoich działań, modyfikował je , czuł się za nie odpowiedzialny jeśli nie zna, nie rozumie i nie akceptuje celów wykonywanej czynności. Należy podkreślić, że odnosi się to zawsze do nauczyciela i do ucznia.

Definicja wg.słownika pedagogicznego: Świadomość- stan przytomności, gotowość odbierania bodźców zewnętrznych i wewnętrznych oraz reagowania na nie, w psychologii – stan psychiczny polegający na odzwierciedlaniu rzeczywistości, zwany -> ekstraspekcją oraz obserwowaniu i analizowaniu własnych myśli i przeżyć, co określa się jako –> introspekcję, która stanowi warunek regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. Na świadomość składają się: stan czuwania, przeżywanie określonych treści ( przeżyć) w wyniku czego powstaje tzw. pole świadomości jako główny składnik samoświadomości, dzięki której możliwa jest autokontrola zachowania. W psychoanalizie wyróżnia się także stany nieświadomości i podświadomości ( freudyzm)

Z perspektywy taksonomii celów (wiedza, umiejętność, rozumienie, analiza, synteza i ocena.)

według Bereźnickiego można wyróżnić 4 rodzaje świadomości:

- MITYCZNA: jest wtedy gdy poszczególnymi elementami taksonomii sterują mity, stereotypy, bezrefleksyjnie przyjęte ideologie i zawiadują mysleniem, że interpretacja jest na zasadzie „tak zawsze było”, „tak jest dobrze”, „tak będzie dalej”.

- INSTRUMENTALNA: (TECHNICZNA), definiowana jest przez pryzmat badań empirycznych, ankiet, ocena pewnego stanu bezwzględnie decyduje o interpretacji, nie szukamy źródeł i przyczyn, są to stany, fakty i zjawiska, cele kształcenia.

- PRAKTYCZNA: odwołuje się do norm, świata społecznego, wartość merytoryczna jest determinowana pewną normą, patrzymy na formę czyli przerost formy nad treścią.

- EMANCYPACYJNA: refleksja w działaniu – cele kształcenia + cele wychowawcze – ich interpretacja. Świadome , odpowiedzialne działanie, ukierunkowane na rozpoznawanie warunków swojej opresji oraz uwalnianie się od tego. ( Próba uwolnienia się od świadomości praktycznej i instrumentalnej)

Jednym z ogniw procesu kształcenia jest uświadomienie uczniom celów i zadań owego kształcenia. Ważna w tym kontekście jest rola nauczyciela.

Bereźnicki zwraca uwagę na pewien problem. Chodzi o to, że nauczyciele w większości przypadków źle podchodzą do zajęć i uczniów, tzn. zamiast motywować, wspierać i zachęcać do nauki, myślenia i pracy, stosują groźby które mają na celu zmuszenie ucznia do pewnych czynności. Aby doszło do tej mobilizacji, należy uczniom na samym początku uświadomić cele. Jeśli więc nauczyciel troszczy się o właściwe motywowanie to pierwszym jego działaniem jest wywołanie odpowiednio silnej motywacji. Ważne tutaj jest zastosowanie właściwych sposobów uświadamiania, dostosowanie ich do poziomu i możliwości intelektualnych uczniów oraz podanie w zrozumiałej formie. nauczyciel dostając informację, czego ma nauczyć dzieci, zawczasu przygotowuje sobie plan działania i metody nauczania, a następnie wprowadza plan w życie.

Rozumienie i akceptacja celów uwarunkowana jest wskazaniem przez nauczycieli związku między celami realizowanymi w czasie kolejnych zajęć oraz ukazywaniem użyteczności w życiu codziennym. Nauczyciel musi dokładnie wiedzieć, czego chce nauczyć i jak do tego przekonać, zachęcić młodzież dlatego do zadań nauczyciela należy:

a) Poinformowanie uczniów co będą wiedzieli (jaką wiedzę posiądą)

b) Poinformowanie uczniów co będą potrafili (jakie umiejętności opanują)

c) Wskazanie użyteczności wiedzy i umiejętności.

Autorskie programy kształcenia

Nasza grupa miała za zadanie przygotować temat związany z autorskimi programami kształcenia.
O programach nauczania mówiliśmy tydzień temu ja tylko przypomnę może, że jest to termin przez który rozumiemy jakąś listę celów czy tez haseł z zakresu materiału nauczania. Jest to to, co ma opanować uczeń pod kierunkiem nauczyciela. Co to jest autorski program nauczania dowiemy się podczas omawiania tematu
Gdy chcemy o tym opowiedzieć, nie sposób nie wspomnieć o dacie 1 września 1999 roku, kiedy to z w związku z reformą przeprowadzona w naszym kraju powstała możliwość  opracowywania  programów kształcenia przez nauczycieli.

 Jak wiadomo zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi, nauczyciele mogą wybrać odpowiedni program nauczania ogólnego, zawodowego lub program wychowania przedszkolnego spośród programów wpisanych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do wykazów programów nauczania dopuszczonych do użytku szkolnego ale mogą napisać właśnie własny program kształcenia zwany wtedy autorskim.

Wszyscy jednak nauczyciele powinni uzyskać odpowiednie do tego zadania przygotowanie w ramach kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego. Pomocne w tym zakresie może okazać się studiowanie dydaktyki ogólnej, a szczególnie dziedziny programów szkolnych.

Coraz więcej nauczycieli chce pisać własne programy nauczania. Wymagania jaki taki program musi spełniać  reguluje nowe Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 5 lutego 2004 r.

W rozporządzeniu m.in. są określone szczegółowe warunki, jakie muszą spełniać dopuszczane do użytku szkolnego:

 -  programy wychowania przedszkolnego dla przedszkola, w tym przedszkola specjalnego, i oddziału     przedszkolnego w szkole podstawowej,
 -  programy nauczania do zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, w tym szkół specjalnych,
 -  programy nauczania dla zawodów i programy nauczania dla profili kształcenia ogólnozawodowego dla szkół ponadgimnazjalnych, w tym szkół specjalnych.

Rozporządzenie między innymi określa warunki i tryb dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania do zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, gimnazjum, szkół ponadgimnazjalnych i szkół ponadpodstawowych oraz programów nauczania dla zawodów i programów nauczania dla profili kształcenia ogólnozawodowego dla szkół ponadgimnazjalnych. Należy dodać, że  rozporządzenie nie dotyczy indywidualnych programów edukacyjnych dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, opracowywanych przez zespoły nauczycieli i specjalistów pracujących z tymi uczniami, na podstawie odrębnych przepisów.




Teraz może przejdźmy do tego, czym jest wzorzec programu inaczej zwany organizacją programu.
 Wzorzec programu dotyczy modelu pracy nad programem, a zwłaszcza zastosowanej organizacji elementów planistycznych programu. Termin ten może być zamiennie używany z terminem ORGANIZACJA PROGRAMU, który również oznacza uporządkowanie elementów programu w oddzielną całość.

  Na wzorzec programu składają się następujące elementy:
  -  ideały, zadania, cele
materiał nauczania
  -  sytuacje dydaktyczne (przeżycia, doświadczenia z których składa się proces uczenia się)
sposoby oceniania

Konstruując wzorzec programu, można sięgać do różnych źródeł, najczęściej tym źródłem jest społeczeństwo, wiedza, uczeń, wieczność i duchowość. Nigdy nie jest tak, że sięga się tylko do jednego źródła i celowo pomija inne.
Mówiąc o wzorcu programu mamy do czynienia z dwoma wymiarami  poziomym i pionowym.
Wymiar pionowy odnosi się i dotyczy kolejności i ciągłości, czyli organizacji zawartości programu wzdłuż linii czasu. Jest to rozłożenie materiału w danym czasie.
Zaś wymiar poziomy odnosi się do zakresu i integracji, czyli równoległego układu zawartości programu. Jest to rozłożenie materiału na zajęciach.
Kolejnym rzeczą, który chcemy omówić będą CECHY KONSTRUKCYJNE WZORCA PROGRAMU:
1 jest to  zakres oznacza ilość i szczegółowość materiału w programie. W praktyce często w ustalaniu zakresu faworyzuje się dziedzinę poznawczą wyników kształcenia, pomijając emocjonalną i psychoruchową.

2 integracja oznacza powiązanie rodzajów wiedzy i doświadczeń, które planujemy włączyć do programu; dzięki integracji uczeń zyskuje spójny obraz wiedzy i głęboko sięgające zrozumienie materiału. Należy jednak zaznaczyć, że istnieją poglądy, iż integracja zachodzi wyłącznie w umyśle ucznia.

3. kolejność oznacza ułożenie elementów programu;

a) 4 zasady uczenia się.
- uczenie się od prostego do złożonego
- zachowanie warunków wstępnych uczenia się danego materiału (uzdatniających)
- przechodzenie od całości do części
- zachowanie chronologii

4. ciągłość dotyczy powracania w programie zasadniczych pojęć i umiejętności, których opanowanie powinno stawać się głębsze i dokładniejsze

5. wyrazistość tzn. powiązania pionowe i poziome między różnymi elementami i cechami programu; wyrazistość pionowa oznacza ułożenie treści w sekwencje obejmujące kolejne klasy, natomiast wyrazistość pozioma przejawia się powiązaniem elementów występujących jednocześnie np. powiązanie kursu literatury w danej klasie z kursem historii

6. równowaga oznacza, że każdy element i cechę wzorca programu należy wziąć pod uwagę w odpowiedniej proporcji i czasie; równowagi należy szukać między:
a) ześrodkowaniem programu na dziecku i na przedmiotach
b) potrzebami jednostki i społeczeństwa
c) zadaniami kształcenia powszechnego i przystosowanego do danych uczniów
d) poszerzaniem i pogłębianiem treści
e) treścią tradycyjną i nowoczesną
f) zadaniami związanymi z różnymi stylami uczenia się różnych grup uczniowskich
g) różnymi metodami nauczania i sytuacjami dydaktycznymi
h) pracą i zabawą
i) wpływami edukacyjnymi społeczności i szkoły




W opracowaniu autorskich programów szkolnych należy uwzględnić TYPOWE WZORCE PROGRAMU . Większość z nich stanowi modyfikacje albo połączenie trzech głównych typów wzorca.

 a) Wzorce ześrodkowane na materiale:
 - są najczęściej spotykane, dlatego, że wiedza jest podstawowym składnikiem programu i większość materiałów dydaktycznych ma strukturę zgodną ze strukturą wiedzy. - zalicza się do nich wzorce: przedmiotowy, ześrodkowany na dziedzinie nauki, pól treściowych, pól korelacyjnych, procesualne.

b) Wzorce ześrodkowane na uczniu:
- stawiają ucznia w centralnym miejscu programu szkolnego;
Wzorce takie spotyka się najczęściej w szkołach podstawowych w klasach I-III  gdzie nauczyciel patrzy na ucznia całościowo, najczęściej to jeden nauczyciel uczy klasę. - zalicza się do nich wzorce: ześrodkowane na dziecku, ześrodkowane na doświadczeniu, romantyczne(radykalne), humanistyczne.

c) Wzorce ześrodkowane na problemach:
- ukierunkowane na treści i rozwój uczniów;
- treść dobiera się pod względem problemów, możliwości, zainteresowań i potrzeb uczniów;
- zalicza się do nich wzorce: ześrodkowane na sytuacjach życiowych, problemów rdzeniowych( ważnych dla wszystkich uczniów), ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych ( przygotowujące do zmian społecznych).

Kreowanie programu  Opiera się na zasadach technicznej, naukowej natury i składa się z działań o charakterze humanistycznym i artystycznym dzięki temu szkoły mogą realizować określone zadania. Większość z modeli kreowania programu można podzielić na kategorie:

*  TECHNICZNO-SCJENTYSTYCZNE:
- behawiorystyczne
- menadżerskie
- akademickie
Zwolennikami tej kategorii są programiści opierający się na wzorcu ześrodkowanym na materiale.  Podejście techniczno-scjentyczne jest to pewien sposób myślenia. Tworząc program robi się szkic lub plan. Program to złożona całość tak łącząca elementy żeby służyły wspólnemu zadaniu, czyli edukowaniu człowieka. Stosowany jest tutaj schemat środek-cel chodzi o to, że im bardziej skupimy się na środkach tym szybciej uzyskamy cel.

*  NIETECHNICZNE i NIESCJENTYSTYCZNE:
- humanistyczne
- rekonceptualistyczne
Zwolennikami tej kategorii są programiści opierający się na wzorcu ześrodkowanym na uczniu.Podejście nietechnicznie i niescjentystyczne dominuje w nim subiektywizm i indywidualność. Ważny jest uczeń i jego aktywność w procesie kształcenia. Prace programowe nie skupiają się na treści, ale na uczniu. Program rozwija się i narasta w miarę realizacji, dokładne planowanie programu nie ma więc sensu. W tym podejściu ważne jest jak uczeń postrzega siebie i swoje preferencje, jak ocenia swoje potrzeby, jak dąży do zintegrowania psychiki. To wszystko stanowi dane, na podstawie, których kreuje się program. Prace programowe nie są skupione na treści, ale na uczniu. Materiał nauczania ma stać się okazją do refleksji nad wiedzą i jej krytyki, a wszystko to dzięki temu, że uczeń czynnie uczestniczy w nadawaniu znaczeń wiadomością. Nauczyciel staje się partnerem ucznia zaangażowanym w proces uczenia się i rozmowę na tematy interesujące obie strony.

11. Konstruowanie autorskiego programu nauczania ma trzy etapy:

1) Etap diagnozy

2) Etap projektowania a w nim: kompetencje instruktora określenie koncepcji programu formułowanie celów dobór i układ materiału nauczania ustalenie wymagań programowych (standardy) obudowę programu warunki wdrażania programu

3) Etap ewaluacji a w nim: fazy ewaluacji typy ewaluacji metody ewaluacji

12. Co powinien zawierać autorski program nauczania?

1. Jakiego przedmiotu lub bloku przedmiotowego dotyczy;
2. Dla jakiego etapu nauczania;
3. Ile godzina na realizację;
4. Dla jakiego typu kursu;
5. Dla kogo jest (cechy, możliwości umysłowe, zainteresowania itp.);
6. Przygotowanie nauczycieli i wyposażenie szkoły;
7. Kto przygotował, jakie jest doświadczenie zawodowe tej osoby i do kogo należą prawa autorskie;

Uświadomienie celów kształcenia

Cel to pewien stan, jaki musimy osiągnąć w wyniku realizacji procesu kształcenia. Zorientowany jest Na realizację procesu kształcenia, które wyrażane są w efektach. Cele kształcenia wyrażane są w stanie efektów, których źródłem formułowania jest:

- wiedza + wzory interpretacji (kultura, kwestia prawdy, świat obiektywny)

- normy regulujące integracje społeczne ( społeczeństwo, kwestia słuszności świat społeczny)

- osobowość jednostki + społeczeństwa (osobowość, świat subiektywny, kwestia szczerości). Cele to stan pożądany, skutek jaki chcemy osiągnąć na uczniu.

Bereźnicki:

Jeśli chcemy rozpocząć prawidłowy proces kształcenia musimy być świadomi celów kształcenia.

Wg. Okonia: Po co uświadamia się cele kształcenia?

Należy uświadomić uczniów aby zapobiec przypadkowości i chaotyczności w pracy.

„pozwala uczniom na uporządkowanie

własnego wysiłku, zapobiega przypadkowości i chaotyczności w pracy, stwarza

perspektywę zdobycia pewnej wiedzy i zastosowania jej w życiu”

Jest to podstawa do mobilizowania uczniów do pracy podczas lekcji.

Definicję świadomości:

-Kowalczyk: Jest to subiektywna realność aktualnie doświadczana przez podmiot.

- Świadomość to subiektywny obraz świata i samego siebie. Działanie informacji zależy od tego w jakim stopniu człowiek uświadomi sobie tę informację, jak bardzo jest dla niego ważna i prawdopodobna. Ważny jest wzrost aktywności jednostki w miarę zbliżania się do celu. Ważna jest tutaj jasność, struktura celu oraz to czy cel jest narzucony ( kto go narzucił , w jaki sposób jaki ma związek z potrzebami jednostki).

ŚWIADOMOŚĆ (PIRAMIDA)

- wiadomości : obraz świata,

- wartości, oceny, postawy emocjonalne i moralne

- działania, umiejętności, nawyki, postępowanie, programy

Cel uboczny- jeśli człowiek nie zna właściwego celu a równocześnie się na niego nastawia. cel poboczny jest realizowany w trakcie realizacji celu głównego. Przykład z nauką j. angielskiego

Na świadomość składa się:

- wiedza: podkreśla stosunek do świata zew, odbijającego się w psychice.

- przeżycia:

Są one jednością i wzajemnie się warunkują.

Świadomość kształtuje się w działaniu wpływając na przebieg tego działania

Świadomość celu zależy od ich zrozumienia, realizacji, kontroli realizacji przebiegu i uzyskanych rezultatów.

Zawsze należy pamiętać, że trudno wymagać , aby człowiek działał aktywnie, samodzielnie, kontrolował i korygował przebieg i rezultaty swoich działań, modyfikował je , czuł się za nie odpowiedzialny jeśli nie zna, nie rozumie i nie akceptuje celów wykonywanej czynności. Należy podkreślić, że odnosi się to zawsze do nauczyciela i do ucznia.

Świadomość- stan przytomności, gotowość odbierania bodźców zewnętrznych i wewnętrznych oraz reagowania na nie, w psychologii – stan psychiczny polegający na odzwierciedlaniu rzeczywistości, zwany -> ekstraspekcją oraz obserwowaniu i analizowaniu własnych myśli i przeżyć, co określa się jako –> introspekcję, która stanowi warunek regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. Na świadomość składają się: stan czuwania, przeżywanie określonych treści ( przeżyć) w wyniku czego powstaje tzw. pole świadomości jako główny składnik samoświadomości, dzięki której możliwa jest autokontrola zachowania. W psychoanalizie wyróżnia się także stany nieświadomości i podświadomości ( freudyzm)

Świadomość:  warunek myśli, odczuć i woli oraz zjawisko im towarzyszące; rozpoznawanie przez myślący podmiot własnych czynów lub uczuć.

Cele kształcenia- planowane zmiany w osobowości uczniów, których realizacji służy -> kształcenie. Ogólne cele kształcenia – zmierzają do wywołania zmian w sferze poznawczej poprzez pośrednie oraz bezpośrednie zdobywanie wiadomości i umiejętności emocjonalnej, kiedy dotyczą przeżywanych wartości estetycznych, a także krystalizowania się norm etycznych oraz praktycznej, na która składa się poznawanie oraz korzystanie z różnych narzędzi i urządzeń, a także wytwarzanie określonych przedmiotów. Szczegółowe cele kształcenia obejmują:

- zaznajamianie uczniów z usystematyzowanymi podstawami wiedzy

- rozwijanie u dzieci i młodzieży zainteresowań i potrzeb poznawczych, samodzielnego myślenia i działania, a także nawyku ustawicznego uczenia się

- kształtowanie u uczniów określonego systemu wartości .

Taksonomia celów jest głównym czynnikiem rozwijania świadomości:

- wiedza

-umiejętność

- rozumienie

-analiza

-synteza

- ocena

PIRAMIDA PYTANIA DO KLASY!

Z perspektywy taksonomii celów (wiedza, umiejętność, rozumienie, analiza, synteza i ocena.)

według Bereźnickiego można wyróżnić 4 rodzaje świadomości:

- MITYCZNA: jest wtedy gdy poszczególnymi elementami taksonomii sterują mity, stereotypy, bezrefleksyjnie przyjęte ideologie i zawiadują mysleniem, że interpretacja jest na zasadzie „tak zawsze było”, „tak jest dobrze”, „tak będzie dalej”.

- INSTRUMENTALNA: (TECHNICZNA), definiowana jest przez pryzmat badań empirycznych, ankiet, ocena pewnego stanu bezwzględnie decyduje o interpretacji, nie szukamy źródeł i przyczyn, są to stany, fakty i zjawiska, cele kształcenia.

- PRAKTYCZNA: odwołuje się do norm, świata społecznego, wartość merytoryczna jest determinowana pewną normą, patrzymy na formę czyli przerost formy nad treścią.

- EMANCYPACYJNA: refleksja w działaniu – cele kształcenia + cele wychowawcze – ich interpretacja. Świadome , odpowiedzialne działanie, ukierunkowane na rozpoznawanie warunków swojej opresji oraz uwalnianie się od tego. ( Próba uwolnienia się od świadomości praktycznej i instrumentalnej)

Uszczegółowienie celów kształcenia

USZCZEGÓŁOWIENIE CELÓW KSZTAŁCENIA

Cechy celu szczegółowego:

Odpowiedniość
Jednoznaczność
Wykonalność
Logiczność
Obserwowalność
Mierzalność

K. Danek: operacjonalizacja celów wychowania , nauczania i uczenia się polega – na przekształcaniu ich postaci ogólnej i nadawaniu im kształtu sprecyzowanego, uszczegółowionego, konkretnego.

Wg Niemierki cele ogólne w toku operacjonalizacji ulegają:
skonkretyzowaniu (pozbawieniu sformułowania wyrażeń luźnych, niewiążących);
uszczegółowieniu (zamianie hasła na kilka dłuższych zdań o bogatej treści),
konkretyzacji (doprowadzeniu sytuacji i stanu końcowego, do którego zmierza nauczyciel, by były one możliwie dokładnie określone),
upodmiotowieniu osoby osiągającej cel (cele te muszą opierać się na inwencji, osobistym wkładzie i pełnej odpowiedzialności jednostki).

wg R.H. Davisa, L. T. Alexandra, S. L. Yelona cel operacyjny określa się jako opis zachowania, jakie ma przejawiać uczący się po ukończeniu nauki. Dzielą go na 3 elementy:

1.zachowanie końcowe- określa, co uczeń będzie w stanie zrobić, żeby wykazać, że założony cel osiągnął. Opisując zachowanie końcowe, nauczyciel powinien starać się odpowiedzieć na następujące pytania:
Co, zgodnie z moimi oczekiwaniami, uczeń powinien umieć zrobić?
W jaki sposób uczeń mógłby wykazać, że się nauczył?
Jakie efekty zachowania ucznia uznam za dowód, że się nauczył?

2. Warunki przejawiania zachowania końcowego wymaganego w tekście- opis sytuacji, w której wymaga się od ucznia, aby zademonstrował zachowanie końcowe. Rodzaje warunków:
pomoce czy przybory np. zalecane książki, notatki, suwak logarytmiczny
rozmaite ograniczenia nakładane na ucznia np. konieczność ukończenia egzaminu w określonym czasie)
Forma np. (na piśmie, ustnie, pokazać)

3. standardy osiągania zachowania końcowego- standard lub poziom wykonania uznany za wystarczający. Może nim być:
Samo tylko pojawienie się zachowania
Dokładność
liczba błędów
szybkość

Elementy celu szczegółowego w ujęciu J. J Guilberta:

działanie, czyli opis zadania, które ma być wykonane;
treść, wyrażająca przedmiot, temat, lub materiał, w stosunku do których działanie ma być wykonane;
warunek, czyli okoliczności w jakich działanie ma mieć miejsce;
kryteria, czyli akceptowany poziom wykonania, który jest oczekiwany od uczącego się.
DZIAŁANIE + TREŚĆ + WARUNEK = ZADANIE (trzy pierwsze elementy stanowią zadanie)
DZIAŁANIE + TREŚĆ + WARUNEK + KRYTERIA = CEL OPERACYJNY (wszystkie cztery składniki tworzą cel operacyjny)

Procedura operacjonalizacji celów  wg R. H. Davisa. Składa się ona z 5 kroków:

KROK 1. Napisz cel główny, który jest równoznaczny z wynikiem nauczania i przedstawia uczniom pewną wartość. Są trzy źródła celów: treści kształcenia, przyjęta przez nauczyciela filozofia kształcenia oraz właściwości uczniów.

KROK 2. Ustal sytuację odniesienia, czyli taką, w której uczniowie będą się posługiwać tym, czego właśnie mają się nauczyć.

KROK 3. Sporządź test sytuacji odniesienia (TSO). Jest to sprawdzian adekwatności wiadomości i umiejętności.

KROK 4. Napisz operacyjny cel kształcenia, którego części składowe będą się różnić od składników testu sytuacji odniesienia tak mało, jak to tylko możliwe.

KROK 5. Wyznaczenie dolnej granicy stałości realizacji, którą powinna być taka sama proporcja powodzeń do ogółu prób

Propozycja operacjonalizacji celów nauczania wg. Niemierko:

Analiza znaczenia celu ogólnego- napisanie celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń.
 Luźne zapisy celów operacyjnych- w toku „burzy mózgów” należy wynotować wszystkie zachowania jakie cechują uczniów osiągających cel ogólny.
Selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów- wybieramy zapisy dotyczące czynności ucznia, porządkujemy je wg dziedziny i kategorii.

Określenie warunków wykonywania czynności, chodzi tu o sytuację np. szkolną, w której uczeń będzie wykonywał daną czynność po jej opanowaniu.

 Określenie wymagań co do biegłości wykonywania czynności, czyli standardów.
Zredagowanie celów operacyjnych. Ważne jest,by sformułowanie celów było zwięzłe i jasne.
Podstawowym czynnikiem różniącym przedstawione propozycje operacjonalizacji celów kształcenia jest fakt, że (Davis) „receptę” może zastosować każdy nauczyciel indywidualnie, a w realizacji drugiej (Niemierko) potrzebna jest pomoc innych nauczycieli, bądź innych osób.

Walory i mankamenty operacjonalizacji:

 Walory . Cele operacyjne
lepiej niż cele ogólne pomagają nauczycielowi w doborze treści, metod  i środków  kształcenia,
ułatwiają nauczycielowi kontrolę, a uczniowi samokontrolę rezultatów kształcenia,
wyraźnie podnoszą poziom motywacji uczniów i ukierunkowują ich proces uczenia się,
sprzyjają integracji między przedmiotowej.

  Wady 
zbyt dokładne precyzowanie celów kształcenia ogranicza swobodę nauczyciela w nauczaniu, uczeniu się ; uczniom zaś ogranicza się wpływ na to, czego będą się uczyć, co będą robić,
operacjonalizacja celów kształcenia i pomiar ich osiągnięć jest trochę mechanicznym podejściem do określenia poziomu rozwoju ucznia,
prowadzi to do preferowania niższych kategorii efektów edukacji ( dotyczy głównie zapamiętywania wiadomości ) , wyższe są często trudniejsze do sprecyzowania,
nadaje się do przedmiotów silnie ustrukturowanych, mało do humanistycznych i społecznych ; ponadto nadaje się głównie do sfery poznawczej, gorzej zaś do sfery emocjonalnej.