Uszczegółowienie celów kształcenia

USZCZEGÓŁOWIENIE CELÓW KSZTAŁCENIA

Cechy celu szczegółowego:

Odpowiedniość
Jednoznaczność
Wykonalność
Logiczność
Obserwowalność
Mierzalność

K. Danek: operacjonalizacja celów wychowania , nauczania i uczenia się polega – na przekształcaniu ich postaci ogólnej i nadawaniu im kształtu sprecyzowanego, uszczegółowionego, konkretnego.

Wg Niemierki cele ogólne w toku operacjonalizacji ulegają:
skonkretyzowaniu (pozbawieniu sformułowania wyrażeń luźnych, niewiążących);
uszczegółowieniu (zamianie hasła na kilka dłuższych zdań o bogatej treści),
konkretyzacji (doprowadzeniu sytuacji i stanu końcowego, do którego zmierza nauczyciel, by były one możliwie dokładnie określone),
upodmiotowieniu osoby osiągającej cel (cele te muszą opierać się na inwencji, osobistym wkładzie i pełnej odpowiedzialności jednostki).

wg R.H. Davisa, L. T. Alexandra, S. L. Yelona cel operacyjny określa się jako opis zachowania, jakie ma przejawiać uczący się po ukończeniu nauki. Dzielą go na 3 elementy:

1.zachowanie końcowe- określa, co uczeń będzie w stanie zrobić, żeby wykazać, że założony cel osiągnął. Opisując zachowanie końcowe, nauczyciel powinien starać się odpowiedzieć na następujące pytania:
Co, zgodnie z moimi oczekiwaniami, uczeń powinien umieć zrobić?
W jaki sposób uczeń mógłby wykazać, że się nauczył?
Jakie efekty zachowania ucznia uznam za dowód, że się nauczył?

2. Warunki przejawiania zachowania końcowego wymaganego w tekście- opis sytuacji, w której wymaga się od ucznia, aby zademonstrował zachowanie końcowe. Rodzaje warunków:
pomoce czy przybory np. zalecane książki, notatki, suwak logarytmiczny
rozmaite ograniczenia nakładane na ucznia np. konieczność ukończenia egzaminu w określonym czasie)
Forma np. (na piśmie, ustnie, pokazać)

3. standardy osiągania zachowania końcowego- standard lub poziom wykonania uznany za wystarczający. Może nim być:
Samo tylko pojawienie się zachowania
Dokładność
liczba błędów
szybkość

Elementy celu szczegółowego w ujęciu J. J Guilberta:

działanie, czyli opis zadania, które ma być wykonane;
treść, wyrażająca przedmiot, temat, lub materiał, w stosunku do których działanie ma być wykonane;
warunek, czyli okoliczności w jakich działanie ma mieć miejsce;
kryteria, czyli akceptowany poziom wykonania, który jest oczekiwany od uczącego się.
DZIAŁANIE + TREŚĆ + WARUNEK = ZADANIE (trzy pierwsze elementy stanowią zadanie)
DZIAŁANIE + TREŚĆ + WARUNEK + KRYTERIA = CEL OPERACYJNY (wszystkie cztery składniki tworzą cel operacyjny)

Procedura operacjonalizacji celów  wg R. H. Davisa. Składa się ona z 5 kroków:

KROK 1. Napisz cel główny, który jest równoznaczny z wynikiem nauczania i przedstawia uczniom pewną wartość. Są trzy źródła celów: treści kształcenia, przyjęta przez nauczyciela filozofia kształcenia oraz właściwości uczniów.

KROK 2. Ustal sytuację odniesienia, czyli taką, w której uczniowie będą się posługiwać tym, czego właśnie mają się nauczyć.

KROK 3. Sporządź test sytuacji odniesienia (TSO). Jest to sprawdzian adekwatności wiadomości i umiejętności.

KROK 4. Napisz operacyjny cel kształcenia, którego części składowe będą się różnić od składników testu sytuacji odniesienia tak mało, jak to tylko możliwe.

KROK 5. Wyznaczenie dolnej granicy stałości realizacji, którą powinna być taka sama proporcja powodzeń do ogółu prób

Propozycja operacjonalizacji celów nauczania wg. Niemierko:

Analiza znaczenia celu ogólnego- napisanie celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń.
 Luźne zapisy celów operacyjnych- w toku „burzy mózgów” należy wynotować wszystkie zachowania jakie cechują uczniów osiągających cel ogólny.
Selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów- wybieramy zapisy dotyczące czynności ucznia, porządkujemy je wg dziedziny i kategorii.

Określenie warunków wykonywania czynności, chodzi tu o sytuację np. szkolną, w której uczeń będzie wykonywał daną czynność po jej opanowaniu.

 Określenie wymagań co do biegłości wykonywania czynności, czyli standardów.
Zredagowanie celów operacyjnych. Ważne jest,by sformułowanie celów było zwięzłe i jasne.
Podstawowym czynnikiem różniącym przedstawione propozycje operacjonalizacji celów kształcenia jest fakt, że (Davis) „receptę” może zastosować każdy nauczyciel indywidualnie, a w realizacji drugiej (Niemierko) potrzebna jest pomoc innych nauczycieli, bądź innych osób.

Walory i mankamenty operacjonalizacji:

 Walory . Cele operacyjne
lepiej niż cele ogólne pomagają nauczycielowi w doborze treści, metod  i środków  kształcenia,
ułatwiają nauczycielowi kontrolę, a uczniowi samokontrolę rezultatów kształcenia,
wyraźnie podnoszą poziom motywacji uczniów i ukierunkowują ich proces uczenia się,
sprzyjają integracji między przedmiotowej.

  Wady 
zbyt dokładne precyzowanie celów kształcenia ogranicza swobodę nauczyciela w nauczaniu, uczeniu się ; uczniom zaś ogranicza się wpływ na to, czego będą się uczyć, co będą robić,
operacjonalizacja celów kształcenia i pomiar ich osiągnięć jest trochę mechanicznym podejściem do określenia poziomu rozwoju ucznia,
prowadzi to do preferowania niższych kategorii efektów edukacji ( dotyczy głównie zapamiętywania wiadomości ) , wyższe są często trudniejsze do sprecyzowania,
nadaje się do przedmiotów silnie ustrukturowanych, mało do humanistycznych i społecznych ; ponadto nadaje się głównie do sfery poznawczej, gorzej zaś do sfery emocjonalnej.